کمال گرایی چیست؟ نشانه ها و درمان
کمال گرایی یکی از مشکلاتی است که بیشتر افراد به نوعی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. اما از چگونگی آن اطلاعی ندارند. کمال گرایی به شکل بیمارگونه آن یعنی داشتن معیارها و خواسته‌های بسیار سطح بالا که غیر واقع گرایانه هستند و عملاً نمی توانند انجام شوند. بنابراین فرد کمال گرا در مواجهه با شرایط احساس گناه و شرم کرده و شروع به سرزنش خود می کند.
معنای لغوی این کلمه یعنی اینکه شما برای رسیدن به بهترین خود در محدوده عقلانی و واقعیت تلاش می کنید. طبق این تعریف شما با آگاهی و اطلاعات درست و بیشتر در مسیر حرکت می کنید. اگر هم شکست خوردید، دوباره تلاش می کنید تا اوضاع را در جهت بهبود اوضاع پیش ببرید.
نشانه های افراد کمال گرا چیست؟
تفکر همه یا هیچ
افراد کمال گرا نیز مانند افراد موفق تمایل دارند اهداف بالایی تعیین کرده و سخت تلاش کنند . با این حال ، یک فرد موفق می تواند از انجام یک کار نزدیک به عالی رضایت داشته باشد حتی اگر اهدافش به طور کامل براورده نشود . افراد کمال طلب چیزی کمتر از کمال را نمی پذیرند . آن ها دچار خطای شناختی همه یا هیچ بوده و تقریباً عالی برایشان به معنای شکست است .
دیدگاه انتقادی
کمال گراها به شدت نسبت به خود و دیگران منتقد هستند . در حالی که افراد موفق به موفقیت های خود افتخار می کنند و تمایل دارند که از دیگران حمایت کنند ، افراد کمال گرا به دنبال خطاها و نواقص کوچک چه در کار خود و چه در کار دیگران هستند و وقتی هم شکستی اتفاق می افتد با خود و دیگران به شدت سخت گیرانه رفتار می کنند .
فشار در مقابل کشش
افراد موفق به خاطر تمایلشان به موفقیت ، به سمت هدف می روند و با هر قدمی که در این راه برمی دارند خوشحالند . از سوی دیگر ، افراد کمال گرا ، به خاطر ترس از دستیابی به هدف و ترس از رسیدن به چیزی که بی نقص نباشد دچار استرس شده و از هدف خود دور می شوند .
استانداردهای غیر واقعی
یکی از نشانه های کمال گرایی این است که متاسفانه اهداف افراد کمال گرا همیشه منطقی نیستند . اگرچه افراد موفق ، اهداف بالایی برای خود مشخص می کنند اما آن ها از هر قدمی که برای رسیدن به این هدف برمی دارند لذت می برند . از سوی دیگر ، افراد کمال گرا ، اهدافی که در ابتدا تعیین می کنند اغلب غیر قابل دسترس است . افراد موفق ، در دستیابی به اهداف خود نه تنها خوشحال ترند بلکه در این زمینه موفقیت های بیشتری نیز نسبت به افراد کمال طلب کسب می کنند .
عزت نفس پایین
افراد موفق عزت نفس بالایی دارند اما کمال گراها نه . کمال گراها به شدت از خود انتقاد کرده ، ناراضی هستند و از عزت نفس پایین رنج می برند . همچنین ، آن ها به دلیل خصلت سخت گیرانه و انتقادی خود ، می توانند تنها یا منزوی بوده و دیگران را از خود برانند . به همین دلیل ، پیامدهای ناشی از کمال طلبی نیز منجر به عزت نفس پایین می شود .
تمرکز بر نتیجه
افراد موفق از دنبال کردن هدف خود لذت می برند در مقابل ، افراد کمال گرا چیزی به جز هدف را نمی بینند . آن ها آنقدر بر رسیدن به هدف و اجتناب از شکست متمرکزند که نمی توانند از فرایند رشد و تلاش لذت ببرند .
افسردگی به خاطر نرسیدن به هدف
کمال گراها بسیار کمتر از افراد موفق خوشحال و آسان گیر هستند . در حالی که افراد موفق ، پس از ناکام شدن قادر به تلاش دوباره هستند ، کمال گراها وقتی به انتظارات خود نمی رسند ، به شدت خودشان را سرزنش کرده ، احساسات منفی را بیشتر به خود جلب می کنند و دچار افسردگی می شوند .
اهمال کاری
به نظر می رسد این ویژگی با کمال گرایی تناقص داشته باشد در صورتی که اهمال کاری و کمال طلبی لازم و ملزوم یکدیگر هستند . دلیل این امر ، آن است که کمال گراها آنقدر نگران ترس از شکست و همچنین ناتوانی در انجام کاری بی نقص هستند که در نتیجه آن بی تحرک شده و نمی توانند کاری انجام دهند و این امر یکی از دلایل اهمال کاری در این افراد است .
دفاعی بودن
دفاعی بودن یکی دیگر از نشانه های کمال گرایی است . از آنجایی که افراد کمال گرا می خواهند بی نقص باشند ، هرگونه انتقاد می تواند برای آن ها به شدت دردناک بوده که در نتیجه آن حالت دفاعی می گیرند . در صورتی که افراد موفق ، از انتقادات به عنوان اطلاعاتی ارزشمند برای بهتر کردن عملکرد خود در آینده استفاده می کنند .
ریشه کمال گرایی در افراد
اعتقاد بر این است که ویژگی شخصیت کمال گرا، ناشی از ترکیبی از ژنتیک و محیط است. افراد می توانند ویژگی های کمال گرایانه خاصی را به ارث ببرند و همچنین می توانند آن ها را بیاموزند.
کمال گرایی ممکن است به روش های مختلفی به فرد آموخته شود، مانند مشاهده و الگو سازی رفتارهای دیگران با این گرایش ها. عوامل دیگری که در ایجاد کمال گرایی نقش دارند شامل موارد زیر است:
- ترس مکرر از عدم تایید شدن توسط دیگران یا احساس ناامنی و نارسایی
- مسائل مربوط به سلامت روان مانند اضطراب یا وسواس (OCD)؛ در حالیکه همبستگی بین OCD و کمال گرایی وجود دارد، اما همه افراد مبتلا به کمال گرایی، OCD ندارند و همه افراد مبتلا به OCD، کمال گرا نیستند.
- داشتن والدینی که رفتارهای کمال گرا از خود نشان می دهند.
- افرادی که سابقه موفقیت های بزرگی دارند، گاهی اوقات برای تحقق اهداف بعدی خود فشار زیادی را تحمل می کنند؛ این اغلب آنها را به سمت رفتار کمال گرا سوق می دهد.
- کودکانی که اغلب به خاطر دستاوردهای خود مورد تمجید قرار می گیرند، ممکن است با بالا رفتن سن احساس فشار کنند تا بتوانند به این موفقیت دست یابند، که این نیز می تواند باعث تمایلات کمال گرا شود.
نحوه برخورد با افراد کمال گرا
زندگی با یک فرد کمال گرا به این معنی است که باید به طور مداوم با احساس کمال و کنترل آنها برخورد کرد و این اغلب می تواند منجر به مشاجره و استرس شود؛ با این حال، کارهایی وجود دارد که می توانید در مواجه با یک فرد کمال گرا انجام دهید و در آرامش نسبی زندگی کنید. این موارد به شرح زیر است:
وظایف و مسئولیت ها را در خانه تنظیم کنید
در برخورد با فرد کمال گرا، باید نقش ها و مسئولیت هایتان را تعیین کنید؛ این به جلوگیری از هرگونه مشاجره در مورد کارهای خانه، انجام وظایف و… کمک می کند.
از فرد کمال گرا بپرسید که دوست دارد چگونه کارها انجام شود
اغلب، افراد کمال گرا دوست دارند کارها به شیوه آنها انجام شود و اگر کاری بر اساس استانداردهای آنها به پایان نرسد، ممکن است ناراحت شوند. با افراد کمال گرا ارتباط برقرار کنید تا از استانداردهای آنها آگاه شوید.
بر نکات مثبت زندگی با یک فرد کمال گرا تمرکز کنید
در واقع زندگی با یک فرد کمال گرا نکات مثبت زیادی دارد و تمرکز بر آنها می تواند به شما، کمک کند.
افراد کمال گرا اغلب هدف گرا هستند و به جزئیات کوچک توجه می کنند. به این معنی که آن ها افراد قابل اعتمادی هستند و بر انجام کارها به روش صحیح و بدون هیچ گونه کوتاهی تمرکز می کنند. آن ها همچنین سعی دارند به دیگران کمک کنند که کارها را به بهترین شکل انجام دهند. لذا شاید بتوان گفت شغل مناسب افراد کمال گرا مدیریت است.
به افراد کمال گرا پیشنهاد دهید که از مشاور و روانشناس کمک بگیرند
گاهی اوقات کمال گرایی به حدی می رسد که با اختلالاتی مثل وسواس فکری و عملی و… همراه می شود. در چنین شرایطی بهتر است به فرد کمال گرا پیشنهاد دهید که از متخصص کمک بگیرد.
چرا باید با کمال گرایی مقابله کنیم؟
در صورتی که کمال گرایی به عنوان یک خصیصه مثبت برای کسب انگیزه بیشتر استفاده شود، می‌تواند سبب رشد و توسعه شخصیت فرد شود. اما کمال گرایی غیر واقع گرایانه می‌تواند زندگی را به ورطه نابودی بکشاند. کمال گرایی واقع گرایانه :
- لذت از زندگی را از شما می گیرد.
- اعتماد به نفس شما را از بین می‌برد.
- انرژی و توانایی انجام کار را از شما می گیرد.
- اشتیاق شما را برای تجربه های جدید می گیرد.
- توانایی رشد و پیشرفت شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
چگونه می توان بر کمال گرایی غلبه کرد؟
۱) کمال گرایی را در خود تشخیص دهید.
بزرگترین مشکلی که بسیاری از افراد با آن دست به گریبانند این است که اغلب افراد نمی دانند که کمال گرا هستند. زیرا تصور می‌کنند که دلیل خواسته‌های درونی آنها به این دلیل است که “استانداردهای بالاتری برای زندگی دارند و برای رسیدن به آنها تمام تلاش خود را می‌کنند”.
شما می‌توانید برای تشخیص کمال گرایی خود به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا برای رسیدن به استانداردهای ذهنی خود با مشکل مواجه می‌شوید؟
- آیا نرسیدن به استانداردهای ذهنی خود احساس ناکامی، افسردگی، اضطراب یا خشم دارید؟
- آیا بیشتر استانداردهای تعیین شده توسط شما، از نظر دیگران بسیار سطح بالا هستند؟
- آیا انجام دادن یک کار مشخص در یک بازه زمانی مشخص، برای شما دشوار است؟
- آیا انجام کارهای خود را مدام به عقب می اندازید؟
- آیا تصمیم گیری برای شما مشکل است؟
- آیا از شکست خوردن واهمه دارید؟
در صورتی که پاسخ شما به سوالات بالا مثبت است، شما یک فرد کمال گرا هستید و باید آن را جدی بگیرید. برای رفع این مشکلات می‌توانید از کمک یک روانشناس بهره بگیرید.
۲) بایدها را رها کنید.
برای این کار شما باید در طی روز جمله های باید داری که به ذهنتان می آید را بنویسید. پس از آن می‌توانید بررسی کنید که در طی یک روز، چند تا باید برای رفتار و تصمیم های خود استفاده می کنید؟ به عنوان مثال برخی از این بایدها عبارتند از :
باید درس بخوانم، باید کار خوب پیدا کنم، باید اول شوم، باید خیلی ورزش کنم و …
وقتی شما بایدهای زیادی برای خودتان تعیین می کنید در واقع باعث ایجاد ترس، مقاومت و بی حرکتی در خود می شوید. بنابراین هرگاه جمله ای باید داری به ذهنتان رسید، سریع به جای آن از خود بپرسید “من چه احتیاج و خواسته واقعی دارم؟ ” بنابراین می توانید به خود بگویید “من نیاز دارم که کار بهتری پیدا کنم” یا “خواسته و آرزوی من پیدا کردن یک کار بهتر و مناسب تر است.”
این روش فکر کردن سبب می شود که شما راحت تر بتوانید به دنبال شغل بهتر بگردید. تایید این جمله بیشتر بر نیازها و احتیاجات شما است تا ترس ها و نگرانی ها، به همین دلیل به شما انگیزه بیشتری برای حرکت رو به جلو می‌دهد.
۳) فرق بین تلاش زیاد کردن و کمال گرایی را یاد بگیرید
تلاش سالم، تلاشی است که شما را برای رسیدن به بهترین‌ها سوق می‌دهد. زیرا باعث می‌شود شما از خودتان راضی باشید و مطمئن شوید که همیشه می‌توانید به سمت بهتر شدن حرکت کنید. اما کمال گرایی، یک احساس ذهنی است که به شما می گوید نه شما و نه هیچ چیز دیگر به اندازه کافی خوب نیست. به عبارت دیگر شما فکر می کنید حتما باید به استاندارد بسیار بالایی که تعیین کرده اید برسید تا حس خوبی داشته باشید. بنابراین از انگیزه و امید شما می‌کاهد.
۴) اهداف خود را براساس واقعیت انتخاب کنید
دستیابی به اهدافی که افراد کمال گرا تعیین می‌کنند، ممکن نیست. به همین دلیل باعث می‌شود که این افراد به مرور زمان عصبانی و درمانده شوند. زیرا تلاش برای رسیدن به اهداف تعیین شده بی‌نتیجه به نظر می‌رسد.
باید اهداف واقعی انتخاب کنید که قابل دستیابی هستند. پس از رسیدن به یک هدف، هدف واقعی بعدی را کمی سخت تر انتخاب کنید. به این ترتیب شما رشد و پیشرفت خواهید کرد.
۵) از مسیر لذت ببرید
اگر شما کمال گرا هستید، تنها مقصد برای شما اهمیت دارد و تمام تمرکز شما روی مقصد است. بنابراین از مسیر لذت نمی‌برید. اگر کمال گرا هستید :
- اگر شما شغل خود را دوست ندارید و راضی نیستید، نمی‌توانید از درآمد و کارهایی که به واسطه می توانید انجام دهید لذت ببرید.
- اگر هنوز نمی توانید مانند موسیقی‌دان های مشهور قطعات را بنوازید. بنابراین نمی‌توانید از نواختن قطعاتی که به خوبی یاد گرفته اید لذت ببرید.
- اگر امروز نتوانستید ورزش کنید، از پیاده روی حتی کوتاه مدت هم نمی‌توانید لذت ببرید.
- بنابراین نباید در هیچ شرایطی اجازه دهید که کمال‌گرایی زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد و خراب کند.
کمال گرایی نقطه ضف است یا نقطه قوت؟
کمال گرایی غالباً به عنوان نیرویی تلقی می شود که به مردم کمک می کند تا کارهایی با کیفیت بالا تولید کنند ، اما در حالی که وجدان کاری و توجه به جزئیات ویژگی های ارزشمندی هستند ، می توانند بر روشی که فرد توسط دیگران دیده می شود نیز تأثیر بگذارد . به عنوان مثال ، ممکن است فرد اهمال کار تلقی شود زیرا برای مثال به جای تمام کردن پروژه به شدت درگیر جزئیات است . این ویژگی ها به صورت بیش از اندازه و وسواسی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری مشاهده می شود .
البته مواقعی وجود دارد که انجام دادن درست همه چیز ضروری است . اگر زندگی افراد در خطر بوده یا شکست ، پیامدهای متعددی داشته باشد بسیار مهم است که فرد کار خود را به صورت کامل بررسی کند اما اگر عواقب بی نقص نبودن ، ناچیز است انتظار کمال ، می تواند از مولد بودن و خلاقیت جلوگیری کند . اگر فرد در این شرایط به دنبال ” به اندازه کافی خوب ” باشد در وقت و انرژی خود صرفه جویی می کند . بنابراین ، این مسئله که کمال گرایی نقطه ضف است یا نقطه قوت به شرایط بستگی دارد.
عواقب کمال گرایی
وقتی کمال گرایی از حد بگذرد و به سوی کمال گرایی ناسازگار کشیده شود، جلوی موفقیت فردی و حرفه‌ای را می‌گیرد. برخی از عواقب کمال گرایی بیش از حد عبارت‌اند از:
سلامت عمومی
کمال گرایی با مشکلاتی در حیطه‌ی سلامت عمومی از قبیل اختلال در خوردوخوراک، افسردگی، میگرن، اضطراب و اختلالات شخصیت مرتبط است. خواهان کمال بودن می‌تواند منجر به کاهش بهره وری، ایجاد استرس و آسیب به روابط شود.
اعتمادبه‌نفس
کمال گرایی روی اعتمادبه‌نفس اثر منفی می‌گذارد. کمال‌گرایان، ارزش فردی خودشان را وابسته به چیزی می‌دانند که در جست‌وجوی رسیدن به آن هستند و باور دارند که دیگران نیز بر همین اساس، آنها را قضاوت می‌کنند. از آنجا که این افراد هرگز از داشته‌هایشان راضی نیستند، هرگز نمی‌توانند مطابق استاندارهایی که برای خودشان تعیین کرده‌اند، زندگی کنند. این وضعیت سبب می‌شود که آنها دائم خودشان را قربانی انتقادات و سرزنش‌های خودشان کنند.
تعلل
کمال گرایی با تعلل ارتباط نزدیکی دارد. برای مثال، یک فرد کمال‌گرا تا زمانی که راه کامل و بی‌عیب و نقص انجام یک پروژه را پیدا نکند، آن را آغاز نمی‌کند. این فرد کمال‌گرا به علت تعلل، معمولا از کارهایش عقب می‌ماند و این روال بر اعتبار و روابط کاری او اثر می‌گذارد.
تأثیر بر خلاقیت
یکی از عواقب کمال گرایی این است که ماهیت دست‌و‌پا‌گیری دارد. کمال گرایی نمی‌گذارد ریسک کنیم و جلوی بازیگوشی و تمایل ما به رؤیاپردازی را می‌گیرد. این حالت، سبب اُفت تواناییِ خلاقیت و نوآوری ما می‌شود.
راه های مقابله با کمال گرایی منفی
قضاوت کردن را کنار بگذارید.
اگر می خواهید بهترین راه مقابله با کمال گرایی منفی را بشناسید، باید قضاوت کردن را کنار بگذارید؛ اگرچه انتقاد درست می تواند باعث پیشرفت شود، اما اینکه شما دائم خودتان یا دیگران را مورد انتقاد قرار دهید، تنها باعث خستگی و دل زدگی می شود.
به جای قضاوت و انتقاد سعی کنید صبور تر باشید و به خودتان و دیگران فرصت بیشتری بدهید.
خودتان را با دیگران مقایسه نکنید.
یکی از بزرگترین مشکلات افراد کمال گرا، این است که خودشان را با دیگران مقایسه می کنند؛ این طرز فکر نه تنها باعث پیشرفت شما نمی شود، بلکه شما را نا امید و دلسرد می کند. شما می توانید از دیگران درس بگیرید، اما هر کسی با توجه به شرایط و امکاناتی که در اختیار دارد عمل می کند.
روی انتهای مسیر تمرکز نکن
افراد کمال گرا اغلب فقط انتهای راه را می بینند؛ بدون اینکه از مسیری که دارند طی می کنند، لذت ببرند؛ یادتان باشد که از تمام کارهایی که در راه رسیدن به هدف انجام می دهید لذت ببرید. اگر اضطراب تمام کردن کار را کنار بگذارید، نتیجه کار با کیفیت تر می شود.
از اشتباه کردن نترسید.
بخشی از هر موفقیتی، اشتباهاتی است که قبل از آن انجام شده است. افراد کمال گرا اغلب از اشتباه کردن می ترسند. این ترس را کنار بگذارید و سعی کنید از اشتباه هایتان درس بگیرید تا دوباره آنها را تکرار نکنید.
