طرحواره آسیب پذیری
آسیب‌پذیر بودن بخشی از زنده بودن است. هیچ‌کس کاملاً در مقابل فاجعه‌های طبیعی، بیماری‌ها، حوادث، جنگ، ورشکستگی‌های مالی، جرایم و سایر مشکلات دیگر مصونیت ندارد. اما افراد مبتلا به تله آسیب پذیری در کاهش این نگرانی‌ها مشکلات زیادی دارند. ترس از اتفاق ناگوار باعث می‌شود فرد بیش از حد از اطرافیانشان محافظت کند، بیش از حد پریشان باشد یا بیش از حد سعی کند همه‌چیز تحت کنترلش باشد. بدیهی است که طرحواره آسیب پذیری ریشه در اضطراب و استرس دارد.
افراد مبتلا به طرحواره آسیب پذیری معمولاً آن را از والدینی به ارث می‌برند که بیش از حد در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد، نگران هستند و این ایده را به فرزندان خود منتقل می‌کنند و اصرار دارند که دنیا مکان خطرناکی است. بعضی از کودکان این ایده‌ها را از والدین کسب نمی‌کنند و از سایرین یا بر اثر یک تجربه تلخ یاد می‌گیرند که آسیب در گوشه و کنار در کمینشان است.
انواع تله آسیب پذیری
1- سلامتی و بیماری
2- خطر
3- فقر
4- از دست رفتن کنترل
ریشه طرحواره آسیب پذیری
1- والدین تان به همین مشکل مبتلا باشند. والدین ترسو و محتاطی داشته‌اید یا در برخی حوزه های خاص مثل از دست دادن کنترل بیماری و شکستگی آسیب‌پذیر بوده‌اند.
2- والدین تان سخت مراقب شما بودند. مدام درباره خطرات احتمالی به شما هشدار می دادند. با این هشداردهی شما به تدریج احساس کرده اید که بسیار ضعیف تر و بی کفایت تر از آن هستید که بتوانید از عهده چالش‌های زندگی روزمره برایید.
3- والدین تان شما را به حال خودتان رها کرده‌اند و در دوران کودکی از نظر عاطفی جسمی مالی روزگار خوبی نداشته اید و معمولاً این تجربه می‌تواند باعث شکل‌گیری طرحواره محرومیت هیجانی و بی اعتمادی بدرفتاری نیز شود.
4- ممکن است در دوران کودکی سخت بیمار شده اید و حادثه ناگواری برای شما پیش آمده است. مثل تصادف که منجر به آسیب پذیری شما شده است.
5- یکی از والدین را در حادثه دلخراش از دست داده‌اید و این حادثه باعث شده که دنیا را جایگاه ناامن و خطرناکه بدانید.
علائم خطر در روابط فردی
تمایل به انتخاب همسر یا دوستی دارید که مشتاق حفاظت از شما در برابر بیماری ها و خطر است. شریک زندگیتان بسیار قوی است و شما فردی محتاج و ضعیف هستید.
اولین نگرانی شما این است که همسرتان شجاع و به لحاظ جسمی قوی باشد. همسرتان باید به لحاظ مالی قوی باشد، پزشک باشد یا به هر نحوی بتواند از شما در برابر ترس هایتان حفاظت کند.
به دنبال افرادی هستید که مشتاق گوش کردن به ترس هایتان باشند و به شما اطمینان خاطر بدهند.
مراحل تغییر طرحواره آسیب پذیری
1- ریشه های تحولی طرحواره زندگیتان را درک کنید.
2- فهرستی از ترس های خود تهیه کنید.
3- موقعیتهای ترس برانگیز را طبق سلسله مراتب نظم بدهید.
4- افراد صمیمی زندگیتان مثل همسر فرزند و اعضای خانواده را ملاقات کنید و از آنها بخواهید برای برخورد جدی و اساسی با ترس های تان به شما کمک کنند.
5- احتمال وقوع حوادث ترس برانگیز را بررسی کنید.
6- با کودک درون حرف بزنید برای کودک درون والدی توانمند و شجاع باشید.
7- تمرینهای آرامش را انجام دهید.(ریلکسیشن)
8- با استفاده از تکنیک تصویر سازی ذهنی بر علیه ترس ها موضع بگیرید.در روند تصویر سازی،تجسم کنید که بدون حمایت دیگران توانسته اید بر ترس ها غلبه کنید.
9- در زندگی واقعی بر ترس های تان غلبه کنید.
– برای هر کدام از این مراحل که با موفقیت پشت سر گذاشتید به خودتان پاداش بدهید.
هدف درمان
هدف درمان این است که پس از طی جلسات درمان، اجرای تکنیک های تخصصی و انجام تکالیف مربوطه بیماران احتمال وقوع حوادث فاجعه بار را کمتر برآورد کنند و میزان توانایی خود برای مقابله با این حوادث را بهتر و واقع بینانه تر ارزیابی نمایند. هدف اصلی درمان این است که بیماران بفهمند ترسهای آنها اغراق‌آمیز است و حتی اگر چنین وقایع فاجعه باری رخ دهد آنها می توانند در برخورد با این وقایع به گونه ای موثر و کار آمد کنار بیایند.
با انگیزه نمودن بیماران برای کنار گذاشتن مکانیسم دفاعی انکار و سبک مقابله ای ناکارآمد اجتناب، به منظور توانمند سازی آنان در روبرو شدن با موقعیت هایی که از آنها می ترسند یکی دیگر از هدف های درمانی است.
راهبردهای مهم درمانی تله آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
بیماران، ریشه های تحولی طرح واره و ردپای آن را در زندگی خود جستجو می کنند. آنها هزینه های داشتن چنین طرح واره ای را مورد نقد و بررسی قرار می دهند و ذهن خود را به این نکته معطوف می کنند که اگر این ترس شدید را نداشته باشند، چه تغییراتی ممکن است در زندگی فعلی شان به وجود بیاید.
نکته مهم این است که درمانگر باید به بیمار فرصت دهد تا انگیزه لازم را برای تغییر پیدا کند. درمانگر به بیمار کمک می کند تا توجه خود را بر پیامدهای منفی و درازمدت سبک زندگی خویش متمرکز کند مانند از دست دادن فرصت های سرگرمی و تفریح، مزایای مثبت مسافرت های راحت تر و دستیابی به یک زندگی مرفه.
برای مقابله با مقاومت بیمار در برابر تغییر، کار بر روی ذهنیت بسیار مفید است، زیرا به بیمار کمک می کند بزرگسال سالمی را تجسم کند که خواهان پیشرفت است و می تواند کودک وحشت زده را در موقعیت های چالش برانگیز راهنمایی کند.
بیماران نمی توانند اضطراب ناشی از رها کردن شیوه های مقابله ای ناسازگار را بدون برخورداری از انگیزه کافی تحمل کنند. راهبردهای شناختی و رفتاری برای غلبه بر اضطراب و اجتناب بیمار، از اهمیت بسزایی برخوردارند و مرکز ثقل درمان به شمار می روند.
پرسشنامه طرحواره آسیب پذیری
– نمی توانم از این حس رها شوم که قرار است اتفاق بدی بیافتد.
– احساس می کنم هر لحظه ممکن است فاجعه ای رخ دهد.
– می ترسم کارتن خواب و بی خانمان شوم.
– می ترسم مورد حمله یک دزد، کیف قاپ، مجرم یا هر فرد شرور دیگری قرار بگیرم.
– می ترسم دچار یک بیماری جدی شوم، هر چند آزمایشات چیز خاصی را نشان نمی دهند.
– از سفر کردن به تنهایی با هواپیما، قطار و هر وسیله دیگری می ترسم.
– دچار حملات اضطرابی هستم.
– از نشانه های جسمی بدنم کاملا آگاهی دارم و همیشه نگران معنای آنها و ارتباطشان با بیماری ها هستم.
– می ترسم کنترلم را در جمع از دست بدهم و دیوانه بازی در بیاورم.
– می ترسم تمام پول هایم را از دست بدهم و ورشکست شوم.
