حسادت در کودکان و علائم و درمان آن
حسادت احساسی است که می‌تواند آرام آرام وارد زندگی کودکتان شود. حسادت در کودکان نسبت به دوستان، خواهر و برادر یا هم‌کلاسی‌ها شکل می‌گیرد. مثلا خیلی ساده وقتی دوستش دوچرخه‌ی جدیدی می‌خرد ممکن است موتور حسادت روشن بشود. وقتی حسادت در کودکان شکل می‌گیرد، والدین هر کاری که از دست‌شان برمی‌آید انجام می‌دهند تا این احساسات منفی قبل از جدی‌شدن و بزرگ‌تر شدن کودک از فرزندشان دور شود.
علائمی که کودکان حسود نشان می دهند
حسادت یکی از سخت ترین و ناخوشایندترین احساساتی است که کودک می تواند تجربه کند . این احساس عموما با ترس از دست دادن بزرگسالی که برای کودک مهم و با ارزش است ، اضطراب از اینکه مبادا دوست داشتنی نباشند و خشم نسبت به شخصی که این عشق را از او گرفته ، همراه می شود . در چنین مواقعی کودکان با علائمی که در رفتار هایشان نشان می دهند ، حسادت خود را ابراز می کنند . بسیار مهم است که شما به عنوان والدین بتوانید این نشانه ها را شناسایی کنید تا بتوانید برای برطرف کردن آن اقدام کنید ، به همین منظور در ادامه لیستی از نشانه های حسودی کودکان عنوان شده است .
انجام رفتار های بد برای جلب توجه
اگر کودک شما به خواهر و برادر خود حسادت می کند ، ممکن است تمام تلاش خود را برای جلب توجه شما انجام دهد . در این مواقع انجام رفتار های بد که شما را عصبانی می کند ، سریعترین راه برای رسیدن به خواسته شان است . بنابراین اگر کودکتان یک لیست از تمام کار های بد را مدام تکرار می کند ، شاید فقط به چیزی حسودی می کند و به دنبال جلب توجه شماست .
احساس تملک صد در صدی در همه چیز
اگر کودکتان احساس حسادت می کند ، ممکن است بیش از حد در همه چیز احساس تملک کند . این نگرش تنها به موارد مادی محدود نمی شود بلکه او سعی خواهد کرد که خود شما ، خواهر و برادر و دوستانش را نیز در تملک خود بداند .
چسبندگی زیاد
اگر به عنوان مثال یک خواهر یا برادر جدید به خانواده تان اضافه شده است و پس از آن کودکتان مدام به شما می چسبد ، احتمالا دلیل محکمی برای این رفتارش وجود دارد . قضیه از این قرار است که کودکتان احساس حسادت و ناامنی می کند ، پس همه تلاشش را می کند که شما را که منبع عشقش هستید از دست ندهد .
مقایسه کردن وسایل و مهارت ها
یک بچه حسود ممکن است مهارت ها ، وسایل و هر چیزی که دارد را با کودکان دیگر مقایسه کند . در صورت کمبود یا نداشتن چیزی ، ممکن است نارضایتی خود را نشان دهد و خشمگین شود .
انجام رفتار های پرخاشگرانه با رقبا
یک کودک حسود ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه با کسانی داشته باشد که فکر می کند فرد با ارزش زندگیش را دزدیده است . بنابراین ، مواظب باشید زیرا ممکن است گهگاهی کودک خود را پیدا کنید که در گوشه کناری سعی در آسیب رساندن به خواهر ، برادر و یا دوستش دارد .
حسادت کودکان و خطرات طولانی مدت آن
حسادت یک احساس رایج در بین کودکان است البته وجود آن اشکالی ندارد، زیرا کودکان هم مانند ما انسان هستند و مدام با حسادت خود درگیر خواهند شد اما ممکن است خطراتی در طولانی مدت به دلیل وجود حسادت در کودکان در صورت نادیده گرفته شدن ایجاد شود. حسادت هم مانند احساسات دیگر مثل ترس، ریشه در یک مشکل دارد و ممکن است شخصیت افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
اعتماد بنفس
اگر یک کودک مدام در حال حسادت به دیگران باشد، در نتیجه روی چیزهایی تمرکز می کند که در زندگی ندارد. همین باعث می شود که مدام احساس کمبود و بی ارزشی داشته باشد، زیرا به چیز هایی فکر می کند که دیگران دارند و او در زندگی ندارد. همه این احساسات باعث می شود که عزت نفس کودک پایین بیاید.
تقلب
تعیین یک هدف برای رسیدن به یک چیز در زندگی کار بسیار خوبی است زیرا انرژی شما روی زمان متمرکز می شود که احتمال رسیدن به هدف را افزایش می دهد اما ممکن است که حسادت، شما را از مسیر رسیدن به هدفتان دور کند. این استرس موجود که ناشی از حسادت است، باعث می شود که کودکان دیگر برای خودشان هدف نداشته باشند و به کارهایی مثل تقلب دست بزنند.
ارزش گذاری روی چیز های اشتباه
حسادت معمولاً در بعضی از افراد به شکل علائم فیزیکی بروز پیدا می کند و باعث می شود شما به جای ارزش گذاری روی چیزهای حقیقی، به چیزهای مجازی و مادیات دل ببندید. همین باعث آسیب به رابطه در آینده شده و باعث می شود که افراد به چیزهای اشتباه دلبسته و به آن ها ارزش بدهند.
خشم و تنفر
اگر کودک شما مدام حسادت بورزد، در نهایت گاهی اوقات شما مجبور می شوید که به خواسته های آن نه بگویید. همین نه گفتن باعث ایجاد خشم و نفرت در او می شود. شنیدن کلمه نه، احساس غضب را نسبت به والدین در او زیاد خواهد کرد.
قلدری
اگر کودک به جای هر چیزی روی حسادت خود تمرکز کرده باشد، احتمالاً بیش از حد روی خودش خودخواه می شود. یعنی ممکن است بخواهد همه چیز را با زور و اجبار از خواهر، برادر یا دوستش بگیرد. در نتیجه این عادت باعث می شود یک نوع زورگویی در او ایجاد شود.
کدام اشتباهات والدین باعث ایجاد حسادت در کودکان می‌شود؟
برخی رفتارهای والدین موجب شعله‌ورشدن آتش حسادت در کودک می‌شود. اشتباهات والدین بعضا محرکی قوی برای این موضوع است. در ادامه، نمونه‌ای از این اشتباهات مطرح شده است:
لوس‌کردن کودک
اگر بیش از اندازه فرزند خود را نازپرورده بار بیاورید امکان ایجاد حسادت را در او افزایش می‌دهید، به‌طوری‌که احساس می‌کند بی‌رقیب است و همه چیز متعلق به شخص اوست؛ بنابراین وقتی با کودک جدیدی از اطرافیان رو‌به‌رو می‌شود یا فرزند جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، احساس ناامنی می‌کند و رقیب تازه را علت این ناامنی برمی‌شمارد. در چنین شرایطی امکان ابتلای کودک به افسردگی وجود دارد. وقتی کودک به خواسته‌های خود دست نمی‌یابد، احساس حقارت می‌کند و این احساس در مراحل رشد با او همراه خواهد بود.
مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد
یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین که به حسادت در کودکان منجر می‌شود، مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد است. مراقبت و رسیدگی زیاد همیشگی نیست و بالأخره روزی می‌رسد که فرزندتان به‌طریقی باید وارد جامعه بشود و دیگر خبری از مراقبت و رسیدگی نخواهد بود. فرزندتان به‌تنهایی وارد محیطی می‌شود که به‌زعم او وحشی و بی‌‌رحم است. در این حالت او تنها، منزوی و خجالتی می‌شود و وقتی کودک دیگری را می‌بیند که این ضعف‌ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می‌گیرد.
مقایسه با دیگران
یکی از مهلک‌ترین اشتباهات والدین، مقایسه‌کردن فرزند خود با دیگران است. مقایسه کار بسیار نابخردانه‌ای است. هیچ‌گاه نباید فرزند خود را با دیگران مقایسه کنید. مقایسه فقط و فقط موجب شکل‌گیری حسادت در دل کوچک فرزندتان می‌شود و نتیجه‌ی آن رقابت‌جویی کاذب و کاهش اعتماد به نفس در کودکان است.
ایجاد رقابت ناسالم
وادارکردن کودک به انجام کارهایی که دیگر هم‌سن‌و‌سالانش انجام می‌دهند و مقایسه نتایج باعث ایجاد رقابت ناسالم می‌شود. باید در نظر داشته باشید که استعداد و توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است. مثلا اگر کودک خود را در زمینه‌ی ورزشی با کودک دیگری که استعداد بیشتری دارد مقایسه کنید، حس حسادت ناشی از رقابت بی‌مورد را در دل او خواهید انداخت.
رفتارهای استبدادگونه والدین
کنترل بیش‌ازحد نیز یکی دیگر از اشتباهات بزرگ والدین است که باعث حسادت در کودکان می‌شود. وضع قوانین و مقرراتِ سفت‌وسخت در خانه بدون ذکر دلایل و علت‌های چنین محدودیت‌هایی باعث شعله‌ورشدن حسادت می‌شود. زیرا در چنین محیطی فرزندی با اعتماد به نفس پایین رشد خواهد کرد و نسبت به سایر هم‌سالان خود احساس بی‌ارزشی می‌کند. در نهایت این احساسات منفی باعث بروز حسادت خواهد شد.
ترتیب تولد فرزندان
گاهی‌اوقات ترتیب تولد فرزندان در میزان توجهی که از والدین دریافت می‌کنند، نقش مهمی دارد. مثلا وقتی پس از اولین فرزند، کودک جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، فرزند بزرگ‌تر احساس می‌کند توجه بیشتر والدین به کودک جدید باعث تغییر موقعیت او می‌شود.
روش‌های درمان حسادت در کودکان
قبل از اینکه برای رفع حسادت در کودکتان اقدام کنید، مطمئن بشوید که خودتان حسود نیستید و این حس را نسبت به خواهر و برادر، دوستان، همسایه‌ها و … ندارید. تا زمانی که ریشه‌ی حسادت را در خود نخشکانید، قادر نخواهید بود به‌طور مؤثر به فرزندتان کمک کنید. برای درمان حسادت در کودکان می‌توانید از روش‌های زیر بهره بگیرید:
تبدیل حس حسادت به جاه‌طلبی
حس‌وحال مثبت بخشیدن به انرژی‌های کودک نقش مهمی در کاهش احساسات منفی و غنی‌کردن اهداف مثبت او دارد. مثلا اگر کودکتان به این خاطر که دوستش نمره‌ی بالاتری کسب کرده، ناراحت است باید او را به تلاش بیشتر تشویق کنید. وقتی کودک برای کسب موفقیت بیشترتلاش کند، دیگر درگیر احساسات منفی‌ای چون حسادت نخواهد شد و درعوض تمرکز خود را به حرکت در راه پیروزی معطوف خواهد کرد.
گوش‌دادن مؤثر به حرف دل کودک
در بیشتر مواقع، رفتارهای ناشی از حسادت عمیقا در درون فرد شکل می‌گیرد. پشت چنین رفتاری، نگرانی و مشکلات جدی وجود دارد. باید با فرزندتان صحبت کنید و ببینید علت حسادتش چیست. در بعضی موارد، حسادت در کودکان ریشه در اعتماد به نفس و عزت نفس پایین دارد. وقتی کودک از توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبت خود مطمئن نباشد، حس حسادت در او ایجاد می‌شود و مدام به دیگران غبطه می‌خورد.
خواندن داستان‌های قدیمی
داستان‌ها، افسانه‌ها و حکایت‌های قدیمی نکات اخلاقی پندآمیز بسیاری دارند. این داستان‌ها به‌طور غیرمستقیم، نتایج اخلاقی را منعکس می‌کنند. از این‌رو حتی اگر درباره‌ی حسادت نکردن و … مستقیما با کودک حرف نزنید، او مفاهیم لازم اخلاقی را به‌طور ضمنی دریافت خواهد کرد. خواندن این‌گونه داستان‌ها را به عادت تبدیل کنید (ایجاد عادت خوب). سعی کنید درباره‌ی ویژگی‌های خوب اخلاقی مانند کمک به دیگران، پرورش افکار و نیات خوب و … برای فرزندتان داستان بخوانید. با کتابخوانی برای کودکان و به کمک این داستان‌ها و حکایات می‌توانید به او بفهمانید آنچه انجام می‌دهد اشتباه است.
وجود الگویی شایسته برای کودک
ترفند مفید دیگر برای تأکید بر اهمیت داشتن احساس خوب نسبت به دیگران این است که الگوی شایسته‌ای باشید. مثلا اگر شما از ویژگی‌های خوب دیگران مانند شوخ طبعی آنها، رفتار خوب‌شان یا هر ویژگی مثبت دیگری که دارند تعریف کنید، فرزندتان از شما یاد می‌گیرد و از حسادت دور خواهد شد.
تأکید بر اهمیت بخشش و مشارکت
گاهی اوقات کودکان نسبت به کودکان دیگر عقده و کینه‌ی بی‌دلیل دارند. اگر فرزندتان چنین مشکلی دارد، باید اهمیت توجه و مشارکت با دیگران را به او گوشزد کنید. شکل‌گیری چنین رفتارهایی در کودک احساس ناامنی را از او دور می‌کند و دیر یا زود با کسی که نسبت به او حس حسادت داشت، دوست و رفیق می‌شود.
نثار عشق و علاقه به کودک
همه‌ی والدین فرزندان خود را دوست دارند و این امری بدیهی است اما واقعیت این است که کودکان به تمام عشق و محبتی که در اختیار دارید نیازمند هستند. مهم نیست کودک چه مشکلی را تجربه می‌کند، با عشق و مراقبت والدین، حل مشکلات سریع‌تر و مؤثرتر می‌شود.
پرهیز از مقایسه
مقایسه‌ی کودک با دیگری کار اشتباهی است و ارزش عملکرد کودک را خدشه‌دار می‌کند. چنین اشتباهی اثرات نامطلوب طولانی‌مدتی بر فرزند شما می‌گذارد. وقتی مقایسه‌ای صورت می‌دهید، کودک فکر می‌کند فرد برتر را بیشتر دوست دارید یا فکر می‌کنید دیگری از او بهتر است.
پرهیز از مقایسه‌ی امور تحصیلی
از مقایسه‌ی نمرات، دستاوردهای علمی و عملکرد بچه‌ها در مدرسه یا میان خواهر و برادرها به‌شدت دوری کنید چراکه این کار باعث تلاش بیشتر فرزند شما نمی‌شود و تنها حس نفرت و حسادت را در او بیشتر می‌کند.
تشویق نقاط قوت ویژه
هر کودکی توانایی‌ها و نقاط قوت مخصوص به خود را دارد. سعی کنید نقاط قوت کودک را پررنگ کنید و با مهم‌شمردن آنها، در راستای افزایش اعتماد به نفس فرزندتان بکوشید. خلق‌وخو و علایق کودکان با یکدیگر متفاوت است و وظیفه شماست که آنها را تشویق کنید.
تقویت رفتارهای مشارکتی
این اقدام یکی از مؤثرترین کارهایی است که می‌توانید در زمینه‌ی درمان حسادت کودکان انجام بدهید. کودکان را طوری هدایت کنید که همدیگر را حمایت کنند. آنها را به مشارکت، همکاری و قدر‌نهادن به تلاش‌های دیگران تشویق کنید تا تکرار این رفتارها در کودک بیشتر شود. مثلا اگر فرزندتان به خرید دوچرخه برای برادر بزرگ‌تر یا نمرات خوب هم‌کلاسی‌اش حسادت می‌کند، کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که او نیز در زندگی خود موفقیت‌هایی داشته یا به‌خاطر کار خوبی که کرده جایزه گرفته و تشویق شده است. با این روش علاوه بر اینکه به او گوشزد می‌کنید حسادت را کنار بگذارد، از ناراحتی‌اش نیز می‌کاهید.
