اختلال شخصیت پارانوئید
اختلال شخصیت بدگمان یا پارانوئید چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید که به نام PDD هم شناخته می‌شود یکی از شاخه‌های اختلالات شخصیت است. این اختلال روانی در اختلالات شخصیت گروه A جای دارد. کسانی که دچار این اختلال روانی هستند همیشه بدبین و بی‌اعتمادند. آنها خود را قربانی نقشه‌های دیگران می‌دانند و بر این باورند که دیگران پیاپی آنها را تهدید می‌کنند و به آنها آسیب می‌رسانند یا می‌خواهند به آنها آسیب برسانند. آنها به همسرشان شک‌های غیرمنطقی دارند و گمان می‌کنند که در حال خیانت به آنان است. یا گمان می‌کنند افراد خانواده‌شان پشت سر او حرف می‌زنند و تحقیرش می‌کنند. این بدبینی و بی‌اعتمادی تا جایی پیش می‌رود که فرد در زمینه‌های گوناگون زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی دچار نابسامانی می‌شود. از سوی دیگر این افراد نمی‌پذیرند که دچار بدبینی و بی‌اعتمادی غیرمنطقی هستند و بر این باورند که دلایل و شواهدی دارند که دیگران آنها را فریب داده‌اند تهدید یا تحقیر کرده‌اند یا به آنان آسیب رسانده‌اند اما هیچ شواهد منطقی در دست ندارند.
علت بروز اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
شوربختانه تاکنون پژوهشگران دلیل روشنی برای شکل‌گیری PPD نیافته‌اند و نمی‌توانیم به طور مشخص بگوییم چه عاملی فرد را دچار این اختلال شخصیت می‌کند. برخی از پژوهش‌ها نشان داده که ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانی زمینه‌ساز بروز PDD می‌شود. روشن است که زنجیره‌ای از تجربیات شخصی به ویژه تجربیات دوران کودکی و نوجوانی می‌توانند زمینه‌ساز بروز این اختلال روان‌شناختی شوند. یافته‌ها نشان داده که احتمال بروز اختلال شخصیت پارانویید در کسانی که بستگانشان دچار اسکیزوفرنی هستند بیشتر است. به طور کلی می‌توانیم عوامل بروز این اختلال روانی را در عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و ژنتیکی جست‌و‌جو کنیم.
نشانه‌های اختلال شخصیت پارانوئید
- دچار بدبینی و بی‌اعتمادی بدون دلیل منطقی هستند.
- در روابط میان‌فردی به ویژه با خانواده و همسر ناتوان هستند.
- در روابط زناشویی بدون هیچ دلیل منطقی همسرشان را خائن می‌دانند.
- از گفتار دیگران سو برداشت می‌کنند و گفته‌های معمولی دیگران را به درستی درک نمی‌کنند.
- همیشه حق را به خود می‌دهند و اشتباهات خود در برابر دیگران را نمی‌پذیرند.
- زودخشم، خودرای و ستیزه‌جو هستند.
- ناآرام، بی‌قرار و مضطرب هستند..
چگونه با بیماران پارانوییدی برخورد کنیم؟
اگر در دوست و آشنایان خود افرادی را می‌شناسید که به این اختلال شخصیتی مبتلا هستند، باید در حین ارتباط و صحبت با آنها چند نکته مهم را رعایت کنید:
- این افراد در ارتباط خود با دیگران همیشه طلبکارانه رفتار می‌کنند. به همین دلیل بهتر است برای جلوگیری از این رفتار، فرد را با محرومیت مواجه کنید. گاهی از دست او ناراحت شوید.
- سعی کنید همیشه به عنوان یک دوست خوب در کنارش باشید، اما نباید کارهای اشتباه و منفی آن را تایید کنید. در اینصورت به بیماری او بیشتر دامن خواهید زد و شدت آن بیشتر می‌شود.
- سعی کنید از در دوستی رفتار آنها را تغییر دهید، برای درمان و خوب شدن به او کمک کنید. وارد شدن از در دوستی می‌تواند باعث تغییرات مثبتی در این دسته از افراد شود.
- این افراد در بیشتر مواقع در ارتباط با همه ازجمله افراد نزدیک خود دچار سوءظن می‌شوند. بهتر است در این زمان از طرفداری کردن از طرف مقابل آنها خودداری کنید، در اینصورت شما را هم دست با او می‌بیند.
تفاوت اختلال شخصیت پارانوئید با شک و بدبینی
هر شک و بدبینی ناشی از اختلال شخصیت پارانویید نیست. ممکن است بسیاری از ما این تجربه را داشته باشیم که پس از یک تجربه خیانت یا بدرفتاری از سوی اعضای خانواده، همسر یا یک دوست، نسبت به کل زندگی و افرادی که با آنها در ارتباط هستیم بدبین شویم. تفاوت مهم این اختلال با چنین شرایطی این است که این واکنش ها معمولا موقتی و زودگذرند و به یکباره و بعد از یک حادثه در فرد روی می دهند. با این وجود کمک گرفتن از یک روانشناس یا مشاور توانا می تواند در حل سریع تر این مشکل یاری رسان باشد.
نحوه تشخیص پارانویید
برای تشخیص این بیماری ابتدا باید روی رفتار و شخصیت فرد تمرکز کنید، رفتارهای او را کاملا مورد بررسی قرار دهید. آیا توهم دیداری دارد؟ آیا صداهایی که واقعی نیستند را می‌شنود؟ شناخت علائم و درک آنها می‌تواند کمک بسیاری در درمان فرد مبتلا به پارانوئید کند.
در حال حاضر تست‌های روانشناسی و آزمایشگاهی برای تشخیص این نوع بیماری وجود ندارد، پزشک هم با دقت بسیار بالا علائم و ویژگی‌های شخصیتی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. سوالات بسیاری در زمینه‌های مختلف از فرد می‌پرسد، عکس‌العمل فرد در رابطه با این سوالات و پاسخ‌هایی که می‌دهد بسیار مهم است. بعد از ارزیابی جواب سوالات و بررسی شخصیت بیمار، پزشک می‌تواند نتیجه نهایی را بگیرد که آیا فرد دچار اختلال پارانوئید است یا خیر؟ در بسیاری از مواقع اگر پزشک نتواند دلیل و نشانه قطعی برای این اختلال پیدا کند، معمولا فرد بیمار را به یک روانشناسی یا روانپزشک ارجاع می‌دهد.
درمان اختلال شخصیت پارانوئید
درمان اختلال شخصیت پارانویید با دارو درمانی و روان‌درمانی انجام می‌شود. به خاطر بدبینی و بی‌اعتمادی، روند درمان این اختلال روانی بسیار دشوار است. از سوی دیگر به خاطر همین بی‌اعتمادی بسیاری از کسانی که دچار این اختلال روان‌شناختی هستند درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند که این زمینه‌ساز شدت گرفتم سمپتوم‌ها می‌شود. داروها نقش کنترل کننده دارند و درمان اصلی با روان‌درمانی انجام می‌شود.
دارو درمانی اختلال شخصیت پارانوئید
داروهای گوناگونی برای درمان این اختلال روانی به کار برده می‌شود. داروهای ضد اضطرابی، مانند دیازپام برای بهبود عملکرد روزانه کاربرد دارد. همچنین داروهای ضد روان‌پریشی مانند هالوپریدول و تیوریدازین نیز برای درمان این اختلال به کار گرفته می‌شود اما بهره‌گیری از این دو دارو باید در کوتاه مدت باشد.
روان‌درمانی اختلال شخصیت پارانوئید
همان‌گونه که گفته شد به خاطر بدبینی و بی‌اعتمادی که این افراد به آن دچار هستند کم‌تر از دیگران پیش روانشناس می‌روند و اگر هم فرآیند درمان را آغاز کنند ممکن است نیمه‌کاره رها کنند. نکته‌ی مهم این است که این افراد بیشتر برای حل مشکلات دیگر پیش روانشناس می‌روند نه به خاطر اختلال شخصیت پارانویید. این افراد بیشتر برای نابسامانی‌های پیش آمده در زندگیشان (مشکلات با همسر، چالش‌های محیط کار، تهدید به آسیب‌رسانی به دیگران، اضطراب، افسردگی و…) پیش روانشناس می‌روند. آنها بر این باورند که بدبین و بی‌اعتماد نیستند و تجربه‌هایی که داشته‌اند را دلیلی برای درستی گفته‌های خودشان می‌دانند و می‌گویند که دیگران همیشه دنبال آسیب زدن و تحقیر آنان هست. روان‌شناسان در برخورد با این افراد باید شکیبا باشند و فرآیند اعتمادسازی را پیش ببرند. پس از آن با بهره‌گیری از روانکاوی یا رفتاردرمانی شناختی CBT می‌توانند به درمان این اختلال روانی بپردازند.
